Azərbaycan istiqlalını bərpa edəndən sonra böyük, çətin yol qət edib. Bu vaxtlarda ümidlərin puç olan anları da, uğurlar da olub. Demokratiyaya və demokratik dünya deyilən məkana inteqrasiya bu dönəm üçün ümidləri doğrultmadı. Standartlar ikiləşdi, ümumbəşəri dəyər konyuktur maraqlara qurban verildi. Etnik, dini kimliyə dözümsüzlük nişanələri Ermənistanın Azərbaycana təcavüzünün nəticələri aradan qaldırılan 44 günlük vətən savaşı və daha sonra bir sutkalıq antiterror əməliyyatından sonra daha qabarıq özünü büruzə verməyə başladı.
Anlaşılan o oldu ki, ideal kimi ümid etdiyimiz qurum və birliklər öz maraqlarının, öz həqiqətlərinin peşindədirlər. Bu reallıqda Azərbaycan öz həqiqətləri, milli idealları uğrunda açıq, bəzən də qapalı savaşa start verdi. Milli ideallarımız və ya bizim həqiqətlər hansılardır:
- Qüzey Azərbaycanın suverenliyinin təmininə nail olmaq, bölgəni separatçılarsız bölgəyə çevirmək. Bu hədəfə çatmışıq, son tamamlama işlərinin də uğurla sonuclanacağına inanırıq. Bu istiqamətdə çalışmalıyıq.
- Bütövlük idealı, birləşmək həqiqətimizə proses olaraq başlamışıq. Bir zamanlar bu idealı irili-xırdalı əksər toplantılarda bizlər dilə gətirir, bu istiqamətdə basqılara məruz qala-qala tədbirlər təşkil edirdiksə, şükürlər olsun, bu gün Prezidentdən tutmuş əksəriyyət bu idealı milli yol xəritələrimiz siyahısında görür. İran Prezidentinin Bakı səfəri, səfər vaxtı bir sıra pozitiv mesajların verilməsi, daha sonra İsrail Baş Naziri Netenyahunun və Türkiyə Cumhuriyyətinin Prezidenti R.T.Ərdoğanın Azərbaycana səfərlərinin gözlənilməsi ciddi hadisələrdir. Bakı siyasi episentrə çevrilməkdədir. Bu səfərlər Azərbaycanın əhəmiyyətini nümayiş etdirməklə, milli ideallarımzın reallaşmasına imkanlar yaratmaqdadır.
- Türk Dünyasının birliyi idealı masa üzərindədir. Türk Dövlətlər təşkiları uzun bir məsafə qət edə bilib, türk ulusunu bu ideala ruhən hazırlamışdır. Təbii ki, maneələr olacaq, Avropa birliyinin həqiqətləri ilə Türk dünyasının həqiqətləri fərqli hədəfli olması ucbatından, onlar, o cümlədən, Mərkəzi Asiyanın spesifik problemləri bu birliyə əngəl olmağa çalışacaqlar. TDT-nın üzvü olan Qazaxstanın, Qırğızıstanın, Türkmənistanı və Özbəkistanın Güney Kiprlə bağlı mövqeləri ümumtürk birliyini sarsıdacaq gücdə olan addımlar deyil. Zaman da sübut edəcək ki, hətta Avropa İttifaqı ilə imzalanan anlaşma Türk birliyinə əlavə dividentlər gətirəcək.
- Növbəti milli idealımız Qafqazın bütövlüyü olmalıdır. Bir zamanlar Tbilisi siyasi mərkəz idisə, bu gün Bakı bu missiyaya iddialı görünür. Erməni separatizminin kökünün kəsilməsi Bakıya cazibə qüvvəsini artırmışdır. Ermənistanla hələlik konflikt mühitində olsaq da, obrazlı desək, bu gün-sabah anlaşmamız, əbədi sabitlik öhdəliklərini özündə ehtiva edən tərəfdaşlıq sazişləri bağlayacaq, konflikti əməkdaşlıqla əvəzləyəcəyik.
Qafqazın bütövlüyü hər üç dövlətin milli maraqlarına uyğundur. Bu birlik heç bir üçüncü qüvvənin nə zamansa konflikt yaratmak istəyinin reallaşmasını əngəlləyəcək, nəhayət, erməni də anlayacaq ki, onun-bunun əlində alət olmaq imperiya, sömürgəçi mərkəzlərə fayda verəcək. Əzilən, döyülən, inkişafdan ləngidilən Ermənistan olacaq. Şükürlər olsun ki, Ermənistanda bu acı reallığı dərk edənlərin sayı durmadan atrmaqdadır.
Azərbaycanı Ermənistan və Gürcüstanla, o cümlədən Türkiyə və Acropa ilə bağlayan kommunikasiya imkanları reallaşdıqca, hər üç dövlətdə və bütövlükdə regionda sosial rifah, siyasi, hərbi sabitlik hakim olacaq.
Fikrimcə, bu idealımızın gündəmə gəlməsinə ağız büzənlər də tapıla bilər. Amma doğrunu görmək, ona sahiblənmək bizim milli görəv olacaqdır. Hətta, gələcəkdə hər iki qonşu dövlətin təhlükəsizliyinə qarant olan sağlam gücə malik 50 milyonluq dövlətə çevriləcəyimiz şübhəsizdir.
Azərbaycanın yolu çox aydın, çətin və şərəfli yoldur.
Müttəfiqlərimizlə münasibətdə onların hər birinə yalnız mənfəət vəd edən milli yolumuza daha çox dəstək qazanmaq milli görəvimiz olmalıdır. Ölkəmizin siyasi-ideoloji fərqliliyindən asılı olmayaraq əksər potensialından milli və dövlət maraqlarımız naminə istifadə olunmalıdır. Sosial siyasəti pozitiv istiqamətdə inkişaf etdirməli, siyasi sistemimizin modernləşməsi istiqamətində, siyasi, iqtisadi amnistiyalarla ölkəmizin cazibə qüvvəsini daha da artırmalıyıq.
Azərbaycan böyük davanın mərkəzindədir. Bir şey unudulmamalıdır ki, dünyada dəyərlər sistemi ciddiliyi ilə zədələnmişdir. Döyüş bizlərə asan gəlməsin. Bizə iştahla qıcanan dişlərin olduğunu qəti unutmamalıyıq. Hər an ən çətin savaşa hazır olmalıyıq.
Zəlimxan Məmmədli
Politoloq, DAK İH-nin üzvü
01 may 2025